فوت مادر «پته کرمان» / هنری که نیاز به حمایت دارد

به گزارش نسیم صبا از مهر : پته دوزی یکی از هنرهای صنایع دستی خاص مردم شهر کرمان است، این هنر در خانه اکثر مردم کرمان راه یافته و دختران و زنان کرمانی در اوقات فراغت خود اقدام به سوزن زدن بر روی پته می‌کنند.

تاریخچه دقیقی از این هنر در کرمان وجود ندارد اما قدیمی ترین پته های کرمان مربوط به عصر صفوی است و در کتب این دوره نیز به پته اشاره شده است.

این دست دوز کرمانی در دوران صوفی با استفاده از نخ ابریشم دوخته می شده است و طرح‌هایی که با سوزن بر روی پارچه‌های پشمی قرمز، سبز و آبی ایجاد می شده است نیز اصیل و بر اساس طبیعت و سلیقه هنرمندان کرمانی بوده است.

یکی از قدیمی ترین پته ها بافته‌ای از نخ‌های رنگارنگ است که روی مقبره شاه نعمت الله در ماهان قرار داده شده است و در مقابل چشم بازدید کنندگان قرار دارد که به قرن ۱۲ هجری قمری مربوط می‌شود.

کرمانی‌ها هنوز هم در خانه‌های خود سوزن می‌زنند و بر پارچه‌های پشمی اکثراً قرمز رنگ که طرح‌های اصیل بر آنها نقش بسته است گل و بوته‌هایی زیبا را ترسیم می‌کنند که از آنها تعابیر مختلف می‌شوند برخی از آن به شعله آتش تعبیر کرده‌اند و برخی آن را تجسمی از گل و گیاهان می‌دانند.

نصرت عبدالرحمانی یکی از هنرمندان معاصر کرمانی است که متاسفانه دارفانی را وداع گفت که از اساتید این رشته محسوب می‌شود.

این هنرمند کرمانی نخستین کسی بود که این اثر هنری را به سازمان یونسکو معرفی کرد و آن را به نام کرمان ثبت داد.

وی بیش از ۸۰ سال زندگی کرد و شاگردان بسیاری را تربیت کرد و به بانوی پته کرمان شهرت دارد که در محله قدیمی و تاریخی خواجه خضر این شهر زندگی می‌کرد.

لزوم توجه بیشتر به هنرمندان

بیش از ۸۰ سال با انگشتان هنرمندش نقش‌های رنگارنگ بر پارچه‌های پشمی زد و به شناسنامه صنایع دستی شهر کرمان تبدیل شد.

این بانو متولد تیر ۱۳۱۴ بود، وی نوه محموداکبر حسین موسی تاجر ابریشم بود و در کنار پدر بزرگش این هنر را در خاندانش دنبال کرد.

از ۴ سالگی روی پای مادر بزرگش این هنر را یاد گرفته و به زنان و دختران کرمانی آموزش داد وی در سال ۲۰۱۲ نمونه پته کرمانی را به سازمان یونسکو فرستاد و آن را به ثبت رساند این پیشکسوت صنایع دستی کرمان در حالی جان باخت که علیرغم فعالیت‌های خانگی و مردم نهادش برای توسعه پته دوزی اما مانند سایر رشته‌های صنایع دستی به او نیز اهمیت لازم داده نشد.

با فوت این بانوی فرهیخته حالا بسیاری از رموز و اصرار این رشته صنایع دستی نیز منسوخ شد و هیچ مستند سازی در این زمینه انجام نشد.

عدم مستند نگاری در زمینه بسیاری از صنایع دستی اصیل در کرمان به یکی از نگرانی‌های فعالان این عرصه تبدیل شده است

عدم مستند نگاری در زمینه بسیاری از صنایع دستی اصیل در کرمان به یکی از نگرانی‌های فعالان این عرصه تبدیل شده است و انتظار می‌رود مسئولان برای این امر برنامه ریزی داشته باشند.

از طرف دیگر همچنان در کرمان از وجود یک بازار صنایع دستی منسجم محروم هستیم و هر چند وعده‌هایی در خصوص احداث بازار صنایع دستی در بازار قلعه محمود، میدان ارگ و … داده شد اما هیچکدام از این وعده‌ها عملی نشده است.

به همین دلیل بسیاری از گردشگرانی که وارد کرمان می‌شوند نمی‌توانند آشنایی مناسبی با تولیدات صنایع دستی اصیل کرمان داشته باشند و حتی در بازار مسگران کرمان که در اطراف میدان گنجعلیخان شهر قرار گرفته است گاهاً صنایع دستی استان‌های دیگر از جمله ظروف نیکلی و مس زنجان و … به فروش می‌رود که هیچ سنخیتی با صنایع دستی اصیل کرمانی ندارد.

پته برند صنایع دستی کرمان است

محمد کربلایی یکی از فعالان عرصه صنایع دستی کرمان می‌گوید: پته کرمان باید مانند منسوجات یزد، اصفهان و شیراز برند صنایع دستی کرمان باشد اما در عمل ما چنین مساله‌ای را شاهد نیستیم.

وی می‌گوید: تنها چند مغازه در اطراف میدان گنجعلیخان این کالا را عرضه می‌کنند و به دلیل عدم معرفی صحیح پته به مردم ایران برای بسیاری ناشناخته است و به صورت کلی نمی‌دانند چیست.

وی ادامه داد: پته جزو صنایع دستی دارای اصالت قابل توجه در خانواده‌های کرمانی است و در اکثر خانه‌ها این کالای زیبای صنایع دستی به دیوارها آویزان است و در خانه‌ها هم مردم به دوخت برای مصرف خانگی می‌پردازند اما ما تلاشی برای مستند سازی در این زمینه انجام نداده‌ایم و محصول را هم به گردشگران معرفی نکردیم و نتیجه اش این می‌شود هر کس به اصفهان و یزد می‌رود دنبال منسوجات این استانهاست و در میدان گنجعلیخان هم کالاهای غیر اصیل به فروش می‌رود اما گردشگران به ندرت پته کرمان را می‌شناسند.

از صنایع دستی کرمان مس و قالی را می‌شناسم که همان قالی هم کمتر در مراکز گردشگری عرضه می‌شود

در همین زمینه در میدان گنجعلیخان به بررسی پرداختیم با چند نفر از گردشگران گفتگو کردیم، حسن قزلباش که از تبریز به کرمان آمده است می‌گوید: از صنایع دستی کرمان مس و قالی را می‌شناسم که همان قالی هم کمتر در مراکز گردشگری عرضه می‌شود.

وی افزود: پته را نمی‌شناسم و نمیدانم چیست و چند مغازه را مشاهده کردم که این محصول را می‌فروشند که بسیار زیبا بود اما اطلاعات دقیقی ندارم.

فاطمه فتحی نیز گردشگر شیرازی است که به با دیدن پته کرمانی به وجد آمده و می‌گوید: نمی‌دانستیم چنین بافته دست دوزی در کرمان وجود دارد که تمامی نقش نگار آن با سوزن دوزی روی پارچه‌ها ایجاد می‌شود و از رنگ‌ها و طرح‌های بی نظیری هم برخوردار است.

وی گفت: برای نخستین بار در بازار کرمان این صنایع دستی را مشاهده کردم که مطمنا توان رقابتی بالایی با سایر کالاها دارد اما آنچه که عجیب است اینکه ما در یک جا به صورت متمرکز نمی‌توانیم صنایع دستی کرمان با ببینیم و خریداری کنیم در میدان گنجعلیخان هم اکثر مسگرانی هستند که در کمال تعجب ظروف مسی سایر استان‌ها را به دلیل ارزانی آنها می‌فروشند.

عدم معرفی و برندینگ صنایع دستی کرمان موجب شده استان در این زمینه با مشکلاتی مواجه باشد که برای رفع این مشکل برگزاری همایشها، نمایشگاه‌ها و ساخت فیلم‌های مستند و تبلیغات در سایر شهرها و نمایشگاه‌های گردشگری اهمیت فراوانی دارد.