شیوه آموزش علوم پایه در دبیرستان‌ها باید تغییر کند

به گزارش نسیم صبا از ایرنا، در سال‌های گذشته علوم پایه به عنوان علومی که به بررسی بنیادی پدیده‌ها می‌پردازد و از آن به عنوان زمینه ساز پیشرفت در سایر زمینه‌های علمی یاد می‌شود، با استقبال کمتر داوطلبان کنکور روبرو شده است و حتی دانش‌آموزان رشته علوم تجربی نیز بیشتر برای پذیرفته شدن در رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی با یکدیگر در آزمون سراسری رقابت می‌کنند.

بر اساس آمار موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، جمعیت دانشجویی در ایران طی سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ (جدیدترین آمار) حدود سه میلیون و ۲۴۹ هزار و ۶۰۱ نفر است که از این تعداد یک میلیون و ۶۳۱ هزار و ۹۶ نفر زن و یک میلیون ۶۱۸ هزار و ۵۰۵ نفر مرد هستند.

پُردانشجوترین گروه تحصیلی دانشگاه‌ها را علوم انسانی با یک میلیون و ۶۹۵ هزار و ۹۹ دانشجو در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تشکیل می‌دهد. گروه فنی و مهندسی با ۷۲۷ هزار و ۴۶ نفر، علوم پزشکی با ۲۸۱ هزار و ۷۰۵ نفر، علوم پایه با ۲۰۶ هزار و ۶۰۴ نفر، هنر با ۲۲۴ هزار و ۹۸۹ نفر، کشاورزی و دامپزشکی با ۱۱۳ هزار و ۲۶۳ نفر در رتبه‌های بعدی قرار دارد.

تحلیل درصدی از این آمار نشان می‌دهد؛ حدود ۵۱ درصد دانشجویان در علوم انسانی، ۲۴ درصد دانشجویان در فنی و مهندسی، ۸ درصد دانشجویان در علوم پزشکی، ۷ درصد در هنر، ۶ درصد علوم پایه و چهار درصد در کشاورزی و دامپزشکی مشغول به تحصیل هستند.

این در حالی است که وزرای علوم، تحقیقات و فناوری در دوره‌های مختلف و بسیاری کارشناسان نسبت به عواقب کاهش تعداد دانشجویان در رشته‌های علوم پایه هشدار داده‌اند. وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این مورد گفته بود: «در سالیان گذشته با توجه به محدودیت ها و شرایط خاص کشور برخی رشته ها بیشتر مورد توجه داوطلبان قرار گرفته و رشته های علوم پایه و رشته های علوم انسانی مورد بی مهری قرار گرفته است..».

پیش از این نیز رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۷ به روند نزولی دانشجویان رشته‌های علوم پایه اشاره کرده و فرمودند: «مساله‌ بعدی، نامتوازن شدن رشته‌های دانشگاهی است؛ بعضی از رشته‌ها در غربت قرار گرفته‌اند. آماری که به من داده‌اند نشان می‌دهد که مثلاً حدود ۵۰ درصد داوطلبان کنکور رشته‌ ریاضی که رشته‌ بسیار مهمّی است، کاهش پیدا کرده؛ این برای آینده‌ی کشور خطرناک است؛ ما این رشته‌های مهمّ علوم پایه را -بخصوص مثل ریاضی را یا فیزیک را- برای آینده لازم داریم؛ اگر چنانچه داوطلبانِ اینها کم باشند و هجوم بشود به رشته‌های درآمدزا که حالا یک پولی و شغلی بلافاصله در اختیار انسان میگذارد، این [موجب] مشکل است. عوارضِ این عدم توازن را بایستی دستگاه‌های دانشگاهی حتماً جبران کنند و درست کنند.»

مجید مقدم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا درخصوص کاهش تعداد داوطلبان کنکور و دانشجویان در رشته‌های علوم پایه، اظهارداشت: علوم پایه جزو رشته‌های سخت دانشگاهی است؛ حتی دانشجویان پزشکی و داروسازی نیز شیمی را جزو دروس سخت خود عنوان می‌کنند.

وی افزود: در کشورهای دیگر نیز سعی می‌کنند دانشجویان علوم پایه را از دانشجویان کشورهای دیگر تامین ‌کنند؛ برای نمونه کشورهای آلمان، آمریکا و انگلیس دانشجویان علوم پایه دانشگاه‌های خود را از کشورهای دیگر تامین می کنند زیرا به دلیل دشواری این رشته افراد تمایلی به ادامه تحصیل در این زمینه ندارند.

استاد شیمی معدنی دانشگاه اصفهان ادامه داد: با وجود اینکه رهبر معظم انقلاب بر حمایت از رشته‌های علوم پایه تاکید داشتند در کشور تحرک عملی برای حمایت از این رشته نمی‌شود.

وی ادامه داد: البته در این ایام وزیر علوم (محمدعلی زلفی گل) قدم‌هایی برای حمایت از رشته علوم پایه برداشتند به این صورت که اعلام شد اگر رتبه‌های برتر کنکور رشته‌های علوم پایه را انتخاب کنند بورس می‌شوند و می‌توانند به عنوان اعضای هیات علمی کشور انتخاب شوند.

شویق‌هایی که وزیر علوم برای جذب دانشجویان رشته علوم پایه در نظرگرفتند کافی نیست و باید چاره دیگری بیندشیم. شاید مهمترین راهکار آن این است که دانش‌آموزان را با علوم پایه آشنا کنیم. زیرا تمایل نداشتن به تحصیل در علوم پایه از دبیرستان وجود دارد و این وظیفه معلم‌هاست که برای دانش آموزان ایجاد انگیزه کنند.

وی تاکید کرد: همچنین باید رابطه بین وزارتی بین آموزش و پرورش و وزارت علوم ایجاد شود تا شیوه تدریس علوم پایه را تغییر دهند.

کلاس درس ۳۰ نفره؛ ۲ نفر مشتاق به شیمی

مقدم در پاسخ به این سوال که آیا تا کنون وزارت آموزش و پرورش راهکارهایی برای آموزش بهتر علوم پایه به دانش آموزان دبیرستانی ارائه کرده است؟ گفت: در حالی که وزارت علوم پیش قدم برای این موضوع است و حتی سمینارهای آموزش شیمی نیز برای معلمان داشتیم؛ اما آموزش و پرورش در این حوزه کار نمی کند و دغدغه ای نیز در این زمینه ندارد.

دبیر انجمن شیمی ایران توضیح داد: برخی وزارتخانه‌ها (همچون وزارت دفاع) که مرتبط نیستند با عنایت به فرمایشات رهبری در حوزه علوم پایه ورود کرده‌اند اما آموزش و پرورش دغدغه‌ای در این زمینه ندارد.

وی با بیان اینکه تنها چهار درصد دانشجویان وارد رشته علوم پایه می‌شوند گفت: در کلاس درس ۳۰ نفره‌ای که بنده در دانشگاه تدریس می‌کنم تنها ۲ نفر مشتاق به رشته علوم پایه وجود دارد و مابقی آنها از روی ناچاری وارد این رشته شده‌اند و به دنبال کسب مدرک دانشگاهی هستند.

مقدم در پاسخ به این سوال که برخی کارشناسان معتقدند دلیل پیشرفت کشورها در رشته علوم پایه مربوط به سرمایه‌گذاری دولت دراین زمینه است، گفت: این موضوع درست نیست؛ زیرا فردی از ایران برای ادامه تحصیل در رشته علوم انسانی یا حتی اقتصاد به آمریکا نمی‌رود.

بیشتر کشورهای موفق علمی در دنیا متخصصان مورد نیاز خود در حوزه علوم پایه را از چین، هند و آمریکای جنوبی جذب می‌کنند.

دبیر انجمن شیمی ایران درباره راهکار حل چالش کمبود دانشجویان علوم پایه اظهارداشت: باید یک کار بین‌بخشی انجام دهیم؛ زیرا یک حوزه نمی‌تواند به تنهایی مسئولیت قبول کند و بر همین اساس فعالیت‌هایی که وزارت علوم انجام می‌دهد کافی نیست.

وی تاکید کرد: باید شیوه آموزش علوم پایه در دبیرستان‌ها تغییر کند چراکه دانش آموزان نمی‌دانند با خواندن فیزیک و شیمی چه توانمندی کسب می‌کنند. اگر دانش آموزان را در رشته‌های علوم پایه به خوبی تربیت کنیم این افراد با مدرک لیسانس قادر خواهند بود برای خود و دیگران شغل ایجاد کنند.