مشگین شهر نگین گردشگری در دامنه سبلان/تنوع ۲۲۴ محوطه تاریخی

وراوی، میمند و خیاو نام‌هایی است که پیش از این مشگین شهر به خود گرفته و نشان از اعصار و قرن‌ها زندگی در این منطقه دارد. در کتب تاریخی نام قدیم مشگین شهر، اورامی و یا وراوی محل تولد سعد الدین وراوینی دانشمند و مترجم مرزبان‌نامه در قرن ششم هجری بوده که بعدها به نام مشگین شهر تغییر می‌یابد.

به لحاظ تاریخی این شهرستان برخوردار از ۲۲۴ محوطه تاریخی و باستانی است و جاذبه‌های متعدد باستانی آن همچنان توسط کارشناسان و باستان شناسان در حال مطالعه و اکتشاف است.

ترکیب و تنوع جاذبه‌های گردشگری این شهرستان موجب شده مشگین شهر به مراتب بیش از سایر شهرهای استان اردبیل برخوردار از ظرفیت‌های گردشگری باشد.

واقع‌شدن این شهرستان در دامنه کوه سبلان امتیاز دیگری در گردشگری طبیعی آن محسوب می‌شود. بطوریکه آب‌های گرم معدنی، زیستگاه‌های حیات‌وحش، دشت‌های زرخیز و دره‌ها و آبشارهای مرتفع از جاذبه‌های این شهرستان است.

کوه سبلان و لذت کوهنوردی ماجراجویانه

قله سبلان با ارتفاع چهار هزار و ۸۱۱ متر پس از قله دماوند به عنوان مرتفع‌ترین قله کشور محسوب می‌شود، علاوه بر این زیبایی و وجود دریاچه طبیعی در بالای قله موجب شده که سالانه هزاران کوهنورد برای صعود به این کوه راهی مشگین شهر شوند.

سبلان به طول ۱۱۵ کیلومتر از مغرب به مشرق کشیده شده و دامنه‌های شمالی به دره قره سو و اهرچای و دامنه‌های جنوبی آن به شاخه‌های تلخه رود یا آجی چای منتهی می‌گردد.

در حال حاضر پرترددترین مسیر صعود به قله سبلان از بخش شمال شرق است که به دلیل سهولت و کوتاهی مسیر توسط گروه‌های کوهنوردی نیمه‌حرفه‌ای انتخاب می‌شود. علاوه بر این مسیرهای غرب و جنوب نیز هر از گاهی مورداستفاده بوده اما به دلیل سختی صعود و کمبود امکانات کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد.

پناهگاه مسیر شمال شرق شامل اتاقک جدید، اتاقک قدیم و حسینیه است که در پایین پناهگاه تخریب شده منتسب به ارتش آمریکا در ارتفاع سه هزار و ۷۰۰ متری احداث شده است.

پناهگاه جدید مسیر غربی بالای دریاچه قره گول موسوم به پناهگاه شهید میر محمود بنی هاشم مشگین شهر نیز در ارتفاع سه هزار و ۷۵۰ متری احداث شده است.

قله سبلان به شماره ۱۹۴۹۶/۱۲ در فهرست آثار طبیعی ملی کشور به ثبت رسیده و سند مالکیت آن از ارتفاع بالای سه هزار و ۶۰۰ متری قله سبلان به وسعت شش هزار و ۲۰۰ هکتار به نام سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر شده ‌است.

هلال‌احمر استان امداد هوایی و تیم‌های امداد کوهستان را مجهز کرده است تا در صورت نیاز امدادرسانی لازم برای گروه‌های کوهنوردی انجام شود.

پل معلق بزرگ‌ترین پل کشور

پل معلق مشگین‌شهر در قالب طرح ملی گردشگری «خیاو تا گردولی» از بهار سال گذشته به بهره‌برداری رسید.

این پل با ۳۲۵ متر طول، عرض دو متر و ارتفاع ۸۰ متری از کف رودخانه «خیاوچایی» یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های گردشگری استان اردبیل محسوب می‌شود و در طول مدت کوتاه فعالیت خود توانسته سیل عظیمی از گردشگران را راهی مشگین شهر سازد.

این پل توسط مهندسان و کارگران ایرانی طراحی و احداث شده و یکی از جاذبه‌های مطرح گردشگری در استان و کشور محسوب می‌شود.

در اطراف این پل مجموعه‌های اقامتی، تفریحی، سایت ورزشی، شهربازی و مراکز خدماتی دایر شده است.

پیرازمیان و یادگارهای هفت هزار ساله

منطقه باستانی و تاریخی معروف به «شهریری» با بیش از ۴۰۰ هکتار وسعت در شمال غربی روستای پیرازمیان در ۳۱ کیلومتری شرق شهرستان مشگین شهر در کنار رود قره سو قرار داشته و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و «قوشا تپه» تشکیل می‌شود.

برخی باستان شناسان تاریخ سه هزار و ۵۰۰ ساله و برخی هفت هزار ساله را به این منطقه نسبت می‌دهند. برخی معتقدند پیچیدگی‌های یک تمدن کهن در این منطقه وجود دارد و گروهی پیرازمیان را یک رصدخانه در دوران باستان و زمانی که اولین ساکنان این منطقه سکونت داشتند قلمداد می‌کنند.

پیرزامیان به علت وجود پیکره‌های سنگی، سنگ نبشته ها، قبور باستانی، قدمت تاریخی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود اثری شاخص و به عنوان یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد گردشگری و باستانی شهرستان مشگین شهر و حتی استان اردبیل و حتی می‌توان گفت کشور ایران است.

به عقیده باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی قدمت قلعه و معبد این منطقه باستانی به هزار و ۴۵۰ سال قبل از میلاد و منطقه “قوشا تپه” به هفت هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.

قبل از هزاره اول، در دوران نوسنگی این محل مسکونی بوده و بخشی از تمدن درخشان منطقه در این نقطه متمرکز بوده است.

قلعه قهقهه محل زندانی شاهزادگان صفوی

 قلعه قهقهه در دهستان یافت از توابع بخش مرادلو و در نزدیک روستای کنچوبه و قره آغاج بوده و در فاصله ۸۰ کیلومتری شمال مشگین شهر قرار دارد. قلعه قهقهه در منطقه قره داغ و با ارتفاع تقریبی ۱۲۰۰ متر از سطح دریا، دیوارهای بلند طبیعی و در میان صخره‌ها واقع شده است.

دور تا دور قلعه پرتگاه خطرناک و عمودی شکل طبیعی بوده که گویی به دست بشر صخره‌ها پیرایش یافته است. وقایع و حوادثی که مورخین در مورد قلعه قهقهه ذکر کرده‌اند بیشتر مربوط به دوران صفویه است اما این بدان معنی نیست که قلعه در دوره صفویه ساخته شده است. طبق تحقیقات باستان‌شناسی استقرار در این قلعه به دوران قبل از اسلام می‌رسد.

راه ورودی این قلعه به عنوان یک قلعه نظامی از ضلع شمالی آن بوده و در دو طرف دروازه ورودی دو برج قرار دارد. عرض در ورودی ۲.۵ متر است و از جنس سنگ و آجر با طاق هلالی شکل که هنوز هم پابرجاست.

مهم‌ترین ویژگی قلعه قهقهه زندانی کردن امیران و شاهزادگان صفوی بویژه اسماعیل میرزا فرزند شاه‌طهماسب یکم صفوی یا به عبارت دیگر شاه اسماعیل دوم دومین پسر ارشد شاه‌طهماسب یکم سلطان قزلباش‌ها و حتی پادشاهانی از کشورهای دشمن در هنگام جنگ است.

از دیگر زندانیان مشهور دژ، خان احمد گیلانی والی گیلان بود که در سال ۹۷۵ ق بر اثر شورش دستگیر و در زندان قهقهه زندانی شد ولی چون والی گیلان بود شعری سروده و تسلیم شاه‌طهماسب کرد.

مقبره شیخ حیدر آرامگاه پدر شاه اسماعیل اول

این بنا منصوب به شیخ حیدر پدر شاه اسماعیل اول بوده و از قسمت بیرون به شکل برج مدور و از قسمت درون به شکل ۱۲ ضلعی و در دو طبقه قسمت زیرین سردابه و قسمت فوقانی بصورت برج مدور با ارتفاع ۱۸.۵ متر و قطر ۱۰.۵ متر است.

مقبره شیخ حیدر که در تاریخ ۱۳۱۱ شمسی با شماره ۱۸۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده از خارج با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ مزین به آیات ۲۷، ۲۸، ۲۹ سوره فتح و همچنین لفظ جلاله الهل در اشکال مختلف و با خطوط کوفی بنائی مزین شده است.

در مورد قدمت بنا و تاریخ احداث آن اظهارات گوناگونی ابراز شده از آن جمله دونالد ویلبر معتقد است این بنا از آثار قرن هفت و هشت هجری قمری است و در دوره صفویه به تکمیل و کاشیکاری آن همت گماشته‌اند.

با توجه به تخریب کتیبه برجا مانده مقبره هیچ سند و مدرکی دال بر احداث این بنا در دست نبوده که در  بازخوانی سر در آن طی سال‌های اخیر قدمت بنا به سال ۷۳۱ هجری قمری یعنی دوره حکومت ابو سعید بهادر خان آخرین حکمران سلسله مغول در ایران نسبت می‌دهند.

شیروان دره سی؛ زیستگاه بکر وحوش

شیروان دره سی یا دره شیروان در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی مشگین شهر یکی از یازده زیستگاه وحشی بوده و دره عمیق و عریضی است که بریدگی‌های دیواره‌های صخره‌ای، چشم‌انداز ویژه‌ای به این منطقه بخشیده است و سنگ‌ها در آن به صورت تندیس‌هایی دیده می‌شوند.

 این دره از قسمت جنوب به دامنه شمالی سبلان (هرم) از شرق به جاده لاهرود- شابیل، از غرب به هوشنگ میدانی که خود یکی از زیستگاه‌های وحشی منطقه سبلان به شمار می‌رود و از شمال به زمین‌های روستای قلچقلو منتهی می‌شود.

 این زیستگاه محل زندگی دائمی وحوش متعددی چون خوک، روباه، گرگ، قوچ و میش ارمنی، خرس قهوه‌ای، کبک، قمری و تعدادی پرندگان مهاجر است.

 آبگرم‌ های طبیعی میراث کوه آتشفشان سبلان

آبگرم قینرجه: در ۲۲ کیلومتری جنوب غربی شهرستان واقع شده است. چشمه اسیدی قینرجه از نوع کلرو سدیک با دمای ۸۲ درجه و دبی ۹ لیتر در ثانیه، به عنوان داغ‌ترین چشمه آبگرم ایران دارای اهمیت زیادی است.

مجتمع آب‌درمانی قینرجه به فاصله ۵۰۰ متر از محل خروج آب در دو بخش زنانه و مردانه و هرکدام مجهز به استخر عمومی، استخر کودک، استخر آب سرد، جکوزی، سونای خشک، سونای بخار، رستوران عمومی، کافه سنتی، نمازخانه و سوئیت است.

مجتمع آب‌درمانی شابیل در مسیر صعود به سبلان با دمای ۴۹ درجه سانتی گراد و دبی پنج لیتر در ثانیه در دو طبقه شامل بخش‌های مجزای زنانه و مردانه و هرکدام مجهز به استخر، سالن دوش، رستوران، سوئیت، سونا و جکوزی احداث شده است.

آبگرم قوتور سویی، در ۲۴ کیلومتری شهر لاهرود و در ۴۹ کیلومتری مشگین شهر واقع شده است. این آب در ردیف آب‌های معدنی سولفات کلیسیک و گوگرد خیلی گرم بوده که آثار اسید سولفوریک آزاد و خاصیت درمانی بسیاری برای اکثر امراض جلدی دارد.

 آبگرم‌ های دیگر این منطقه از جمله چشمه سه‌گانه ایلاندو، چشمه توش سو، چشمه آب‌معدنی نور کندی، آبگرم موئیل، چشمه ملک سویی و چشمه آب‌معدنی انزان است.