حذف داوطلبانه تنخواه بودجه، اقدامی کم‌نظیر در تاریخ سیاست‌گذاری مالی کشور

به گزارش نسیم صبا از وزارت امور اقتصادی و دارایی، یکی از بسترهایی که در طول دهه‌های اخیر همواره موجب افزایش حجم پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد ایران می‌شد، ۳ درصد تنخواه بودجه‌ای است که طبق قانون دولت مجاز است از بانک مرکزی دریافت کند.

بر این اساس دولت می‌تواند معادل ۳ درصد و در شرایط ویژه تا ۶ درصد از بودجه عمومی کشور را از بانک مرکزی ریال دریافت و تا پایان سال تسویه کند.

این تنخواه بودجه معمولاً به خاطر اینکه درآمدهای دولت در اوایل سال با تاخیر وصول می‌شود؛ اما هزینه‌های دولت از همان روز اول سال باید تامین و پرداخت شود، در قانون در نظر گرفته شده است.

این اقدام موجب می‌شود هر سال بیش از سال گذشته از ناحیه دولت، پایه پولی و نقدینگی به اقتصاد تزریق شود که نتیجه آن تزریق نقدینگی به اقتصاد بدون توجه به ظرفیت‌های آن است. به عبارت دیگر این رابطه مالی یک رابطه مالی تورم‌زا است.

در بسیاری کشورها برای اصلاح رابطه دولت و بانک مرکزی و با هدف کنترل تورم، پرداخت تنخواه بودجه را ممنوع کرده‌اند. اما در قوانین بودجه ایران، دولت همچنان مجاز به دریافت این تنخواه است.

با این وجود، دولت سیزدهم به صورت داوطلبانه و بدون الزام قانونی، از ابتدای سال جاری تلاش کرد استفاده از تنخواه بودجه را به حداقل برساند و به جای استفاده از تنخواه بودجه، از رسوب درآمدهای خود و شرکت‌های دولتی استفاده کند.

به این معنا که بین کسب درآمد و هزینه‌کرد معمولاً یک فاصله زمانی وجود دارد و با توجه به حجم بالای درآمد دولت و شرکت‌های دولتی حجم رسوب درآمد هزینه نشده، عدد قابل توجهی می‌شود، دولت سیزدهم از این رسوب درآمدی به جای استفاده از منابع بانک مرکزی استفاده می‌کند.

این سیاست موجب انضباط بخشی به مدیریت منابع مالی و سیاست‌های مالی دولت شده و از نوسانات شدید در رشد پایه پولی و نقدینگی در طول یک سال مالی می‌کاهد.

به تعبیر دیگر، حذف تنخواه بودجه منجر به اصلاح رابطه مالی دولت و بانک مرکزی می‌شود و اصلاح رابطه مالی، زمینه‌ای برای افزایش استقلال بانک مرکزی در سیاست‌گذاری پولی و به‌کارگیری ابزارهای پولی برای کنترل نرخ تورم خواهد شد.

بر اساس گزارش خزانه‌داری کل کشور، در حالی که دولت سیزدهم می‌توانست ۶۰ هزار میلیارد تومان تنخواه در سال جاری از بانک مرکزی دریافت کند، در ۸ماهه امسال فقط ۷۸۰۰ میلیارد تومان تنخواه دریافت کرد و بر اساس گزارش امروز وزیر اقتصاد در صحن علنی مجلس، در پایان آذرماه این مبلغ هم تسویه شده و حجم مانده تنخواه بودجه در اول دی‌ماه امسال به صفر رسیده است.