آسیب شناس

بلاشک هر اداره و یا کارگاه و کارخانه و هر نهادی که تولیدات صناعی عرضه می کند، و یا خدمات اجتماعی می دهد ، نیازمند یک و یا چند کارشناس متخصص به آسیب شناسی می باشد.
علوم دانشگاهی و دانش فردی و تحصیلات ، زیرساختی برای شناخت آسیب ها در هر دستگاهی می باشد . ولی دانش بدون تجربه یک آسیب شناس حرفه ای تربیت نمی‌کند ، آسیب‌شناسی یک علم و هنر است . که با کسب مهارتهای تئوری و توأم با تجربه کارآمد حاصل میشود .
علم بدون تجربه ، آسیب شناس تولید نمی کند . و تجربه بدون علم هم یک آسیب شناس حرفه‌ای نمی آفریند .ولی به جرات می توان گفت : تجربه در هر کاری به تنهایی توان به وجود آوردن آسیب شناس را دارد . توضیحا اینکه : در امورات اداری و ساختارهای صنعتی و کارخانه‌ای و حتی در علوم اجتماعی نظیر ، روانشناسی ، جامعه شناسی و علوم دینی و عموماً هرکاری ، لزوم تحصیلات دانشگاهی ، فارغ از تجربه در شناخت آسیبهای مربوطه ناکارآمد است . تجربه کاری و سابقه کار بهترین مدرس برای آسیب شناس است . مثلا ؛ در یک کارخانه و کارگاه ، یک کارگر ساده و کم سواد و حتی بی سواد ، با داشتن سابقه کاری بالاو با توجه به شناختی که از سیستم و روال آن دستگاه دارد . که طی چندین سال متمادی حاصل شده است ، می تواند بهترین آسیب شناس مجموعه خویش باشد . چون در آن محیط تلاش وافر کرده و با گذر زمان و شناخت کامل از مسیر و فرآیند هدف ، بهترین و برترین آسیب شناس میشود . بدیهی است ، اگر دانش روز هم چاشنی کار و تجربه گردد، یک آسیب شناس حرفه‌ای پدید می آورد.
و نهایتاً خروجی و هدف نهایی مجموعه ، با کمترین خطرات و آسیب ها مواجه هست ، و یا در بروز آسیب ها با در اختیار داشتن چنین آسیب شناسی ، آسیب ها شناسایی و برطرف می گردند.
منظور و هدف از طرح این موضوع روشن است ، در بسیاری از سیستم ها و ادارات و کارخانه ها و در بطن برخی علوم ، بهره‌گیری از این نوع کارشناسان آسیب‌شناس کم رنگ است ، وقتی برون دهی و محصول ما و عالی بودن سطح خدمات اجتماعی ما ناقص و ناکافی هست ، جای خالی این تیپ از آسیب شناسان پررنگ به نظر می رسد.
‎بطور کلی آسیب شناسی در ساختارهای اداری و سیستم‌های صنعتی جایگاه اداری ندارد.
مثلاً پست و جایگاه سازمانی به عنوان آسیب شناس در دستگاه های مذکور اصلا وجود ندارد . بلکه یک و یا مجموعه ای از کارشناسان بعد از به وجود آمدن یک و یا چند آسیب ، بیشتر به صورت تیمی در صدد رفع آن بر آمده و یا برای پیشگیری از تکرار آن برنامه می‌دهند . اما لزوم یک پست تحت عنوان آسیب شناس در هر کار صنعتی و نهاد خدماتی و حتی در علوم مختلف مبرهن است .
نیروهای ما ، با تجربه خدمتی بالا که تعهد و تخصص کافی در کار خود را دارند ، می توانند بارزترین آسیب شناسان برای مجموعه خود باشند . یک معلم ، یک کارمند ، یک کارگر ، یک مهندس و یک دکتر و غیره . که تجربه کاری بالایی دارند،
بالاترین سطح آگاهی از آسیب های درون سازمانی و برون سازمانی خود را دارند ، و مجرب ترین آسیب شناس مجموعه خویش هستند.
همین که برای ریاست و مدیریت در هر مجموعه سواد دانشگاهی و مخصوصاً تجربه کاری بالا را در نظر می گیرند ، مبین لزوم اجرایی شدن این پیشنهاد و اقدام هست .
افراد باسواد ولی کم تجربه چرا گاهاً ناموفق در کار خود هستند ؟چون تجربه کاری بالا را نداشته و‎آسیب را در سطوح کاری خویش درست ندیده و شاید نشناسند . این الزاماً به این معنی نیست ، که اگر کسی سواد لازم و بالا را دارد ، ولی کم سن و سال و بی تجربه هست ، نمی تواند ، مثلاً مدیر و رئیس و بالادستی مجموعه خود باشد .
آری بسیاری افراد با ضریب هوشی بالا هستند ، که در کار خود علیرغم کم تجربه گی بهترین آسیب شناس بوده و مقصود و محصول فوق العاده ارائه می دهند .
اما داشتن تجربه عمومیت دارد و تجربه کاری بالا در هر جامعه و کشوری ، علی الخصوص ، کشورهای درحال توسعه و کشورهای پیشرفته ، نشانه بارز و آیتم و شاخص روشنی است که بعضاً سبب پیشرفت ، با وارد آمدن کمترین آسیب ها می گردند .
در آسیب شناسی اجتماعی ، مثلا علوم روانشناسی و علوم جامعه شناسی و مردم شناسی و غیره . داشتن جایگاه آسیب شناس شاید بیشتر از بقیه جاها نیازمندی را هشدار می‌دهد.
روال امروزی بسیاری از ادارات این چنین است ،که بعد از بروز آسیب نظارت‌ها ورود کرده و با برخورد و مچ گیری ، از شیوع آسیب جلوگیری می‌کنند . نظارت مقوله جدایی است و بیشتر با مسبب و بانیان مقابله می گردد . آسیب شناس در عرض مشغول نمی گردد ، بلکه در طول مسیر آسیب‌ها را دیده و شناخته و بر رفع آن و جلوگیری از آن ها ، طرح و برنامه داده و مهم تر اینکه نمی‌گذارد ، آسیب ، آسیب سازی عمومی تولید کند و قربانی آسیب زا بسازد . این مغز و نکته و جان کلام است.
آسیب را باید دید ، شناخت و برطرف کرد ، تا جامعه بدون آسیب ، سیر صعودی پیشرفت رابه سرعت طی کند.
نویسنده : حسین برشان