بانوان در ادوار المپیک؛ از شاهدخت یونانی تا پرچم‌داری بانوان ایرانی

به گزارش نسیم صبا از ایرنا، کاروان ورزشی ایران در حالی با ۴۰ سهمیه راهی سی‌و سومین دوره بازی‌های المپیک خواهد شد که در ترکیب این کاروان ۱۱ بانوی ورزشکار ایرانی حضور دارند و این یک رکورد بی‌نظیر در تاریخ ورزش کشور به شمار می‌رود. در المپیک توکیو ۱۰ بانوی ورزشکار حضور داشتند که در آن دوره یک رکورد محسوب می‌شد. البته ۱۲ دختر ورزشکار ایرانی راهی پاریس خواهند شد زیرا ثریا آقایی نیز به عنوان نامزد کمیسیون ورزشکاران کمیته بین‌المللی المپیک به فرانسه سفر خواهد کرد.

مبینا فلاح (تیروکمان)، هانیه رستمیان (تیراندازی)، فاطمه امینی (تیراندازی)، شرمینه چهل‌امیرانی (تیراندازی)، ندا شهسواری (تنیس روی میز)، ناهید کیانی (تکواندو)، مبینا نعمت‌زاده (تکواندو)، مهسا جاور (قایقرانی)، زینب نوروزی (قایقرانی)، فاطمه مجلل (قایقرانی) و فرزانه فصیحی (دوومیدانی) بانوان ایران در المپیک پاریس هستند.

رکوردشکنی بانوان ایران برای حضور در المپیک بهانه‌ای شد تا نگاهی به تاریخچه حضور در بانوان ورزشکار ایران و جهان در المپیک باستان و دوره مدرن آن داشته باشیم.

المپیک باستان جولانگاه شاهدخت‌ها

المپیک باستان ابتدا در یونان و بعد از آن در شهرهای مختلف امپراطوری روم برگزار می‌شد. در آن دوره‌ها بانوان نقش زیادی در بازی‌ها نداشتند زیرا بیشتر رشته‌ها مبارزه‌ای بود و مردان در آن بازیگر نقش اول بودند. تنها در رشته اسب سواری یا ارابه‌رانی بود که شمار محدودی از دختران حضور پیدا کردند. البته این امتیاز تنها به شاهدخت‌ها یا اشراف داده می‌شد. دادن امتیاز به آنان به معنای معرفی این شاهزادگان به عنوان قهرمان نبود بلکه ارابه یا اسب را به عنوان برنده انتخاب می‌کردند.

یکی از سرشناس‌ترین زنان حاضر در المپیک باستان، سینیسکا شاهزاده اسپارتی که در سال‌های ۳۹۶ تا ۳۹۲ پیش از میلاد مسیح توانست در رشته رابه‌رانی به عنوان برتری دست پیدا کند.

المپیک باستان از سال ۷۷۶ پیش از میلاد تا سال ۳۹۳ میلادی برگزار اما در این سال تئودوسیوس امپراطور رم برگزاری آن را ممنوع اعلام کرد.

محرومیت بانوان در آغاز المپیک مدرن

با اعلام ممنوعیت برگزاری بازی‌های المپیک در سال ۳۹۳ میلادی این بازی‌ها به مدت یک‌هزار و ۵۰۰ سال به فراموشی سپرده شد تا اینکه در سال ۱۹۸۶ پیر دو کوبرتَن فرانسوی آن را احیا و نخستین دوره آن به شیوه مدرن بار دیگر در یونان برگزار شد.

در دور نخست مسابقات المپیک مدرن بانوان حضور نداشتند زیرا در آغاز المپیک مدرن شعار «نیروی عضلانی و مغزها» برای این بازی‌ها انتخاب شد. انتخاب این شعار در ابتدای قرن بیستم نشان از نگاه جنسیتی اروپائیان و بانیان ورزش به بانوان بود نگاهی که چهار سال آنان را از حضور در بازی‌های المپیک محروم کرد.

در المپیک ۱۹۰۰ بانوان جواز حضور پیدا کردند اما تنها در رشته‌های خاص می‌توانستند به میدان بروند زیرا بانیان این بازی‌ها هنوز بر تفکیک جنسیتی ورزش باور داشتند و بسیاری از رشته‌ها را مناسب حضور زنان نداشتند. در این دوره از المپیک ۹۷۷ ورزشکار حضور داشتند که تنها ۲۲ نفر آنان زن بود.

شارلوت کوپر، تنیسور بریتانیایی، اولین زنی بود که در تاریخ المپیک توانست مدال طلا کسب کند.

تحمیل قدرت بانوان به المپیک

بعد از حضور ۲۲ زن در المپیک ۱۹۰۰، شمار کمی از بانوان آن زمان در المپیک حضور داشتند تا اینکه در سال ۱۹۱۷ بین آلیس میلیات، پیشکسوت و رئیس مرکز ورزش بانوان خواستار حضور بیشتر بانوان در المپیک شد و این اتفاق بعد از جنگ جهانی اول رخ داد.

میلیات اعتقاد داشت بانوان توانستند شرایط سخت جنگ جهانی را رد کنند لذا شکنندگی زیادی نسبت به سختی‌های ورزش ندارند و باید حضور آنان در بازی‌های المپیک پررنگ‌تر شود. هر چند که تلاش وی در ابتدا با مقاومت زیادی همراه شد اما در نهایت بانوان مسیر متفاوتی را انتخاب و حتی آنان در بازی‌های جهانی ۱۹۲۴ گوتنبرگ در رشته‌هایی مانند شنا،‌ تنیس، شمشیربازی، پرتاب دیسک در بازی‌های‌های جهانی بانوان حضور پیدا کردند و این سرآغاز حضور پرتعداد بانوان در المپیک بود.

بانوان ورزشکار در المپیک ۱۹۲۸ آمستردام حضور پیدا کردند و در دوومیدانی و ماده‌های ۱۰۰ متر، ۴۰۰ متر، ۸۰۰ متر و پرش ارتفاع شرکت کردند.

از آن زمان به بعد ورزش بانوان در المپیک چالش‌های زیادی را تجربه کرد اما در نهایت بانوان خود را به بزرگترین آوردگاه‌ ورزشی تحمیل و امروز شعار برابر جنسیتی یکی از مهمترین شعارهای المپیک به شمار می‌رود البته این برابری تنها در تعداد ورزشکار نیست بلکه پرچمدار کاروان‌ها نیز باید به صورت برابر انتخاب شوند.

بانوان ایران در المپیک

ایران به صورت رسمی از سال ۱۹۴۸ در المپیک حضور داشته و تنها ۲ دوره (۱۹۸۰ و ۱۹۸۴) به دلیل تحریم در این بازی‌ها حضور پیدا نکرد. در ادوار نخست المپیک (۱۹۴۸ لندن، ۱۹۵۲ هلسینکی، ۱۹۵۶ ملبورن و ۱۹۶۰ رم) بانوان بزرگترین غایبان ورزش ایران در المپیک بودند. پای بانوان ایرانی از سال ۱۹۶۴ و المپیک توکیو به این بازی‌ها باز شد. در آن دوره کاروان ورزشی ایران ۶۳ نفر بود که در ترکیب آن چهار دختر حضور داشتند.

سیمین صفامهر، نازلی بیات، جمیله سروری و ژولیت گئورگیان نخستین بانوان المپیکی ایران بودند.

البته بانوان ایرانی در المپیک ۱۹۶۸ مکزیکوسیتی و ۱۹۷۲ مونیخ غایب بودند اما در المپیک ۱۹۷۶ مونترال چهار دختر ایران در ترکیب کاروان ورزشی کشور حضور داشت. رویه غیبت بانوان ایرانی در المپیک در سال المپیک‌های ۱۹۸۸ سئول و ۱۹۹۲ بارسلون نیز ادامه داشت.

آغاز پرچمداری بانوان ایران در المپیک

شاهکار مسوولان ورزش ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در المپیک ۱۹۹۶ آتالانتا بود جایی که لیدا فریمان نخستین بانوی ایران به المپیک اعزام شد و در کنار حجاب اسلامی رسالت بزرگ پرچمداری المپیک را بر عهده داشت. فریمان هر چند که در آن دوره از المپیک نتوانست در رشته تیراندازی مقام چشمگیری کسب کند اما با حمل پرچم پیام بانوان ایران را به جهانیان مخابره کرد.

البته فریمان تنها بانوی پرچمدار کاروان ایران در ادوار المپیک نیست بلکه در سال ۲۰۰۸ هما حسینی و در المپیک ۲۰۱۶ زهرا نعمتی این وظیفه خطیر را بر عهده داشتند. همچنین با اجرایی شدن دستورالعمل برابری جنسیتی توسط کمیته ملی المپیک هانیه رستمی به همراه صمد نیکخواه بهرامی پرچمداران کاروان ایران در المپیک ۲۰۲۰ توکیو بودند.

قرار است ندا شهسواری نیز به همراه مهدی الفتی در پاریس پرچمداران کاروان خادم‌الرضا باشند.

گذر از تجربه و رسیدن به سکوی مدالی

روند حضور بانوان ایران استمرار پیدا و شمار آنان در المپیک ۲۰۰۸ پکن به عدد سه رسید. البته این پایان ماجرا نبود زیرا هشت دختر ایرانی به المپیک ۲۰۱۲ لندن اعزام شدند و چهار سال بعد جهانیان شاهد حضور ۹ بانوی با حجاب ایرانی اسلامی در ریو بودند. در المپیک ریو بود که نخستین مدال بانوان ایران در برزیل ضرب شد.

روند رو به رشد افتخارآفرینی بانوان در توکیو ادامه داشت و در پاریس به یک رکورد بی‌سابقه رسید. اکنون ۱۱ دختر ایرانی در قلب اروپا به دنبال آن هستند تا با ضرب مدال طلا تاریخ‌سازی خود را کامل کنند.