به گزارش نسیم صبا از ایرنا، محمد اسلامی، معاون رییس جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی ایران شامگاه یکشنبه ۱۴ بهمن ۱۴۰۳ به مناسبت چهل و ششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی با حضور در برنامه «گفت و گوی ویژه خبری» به تشریح آخرین دستاوردها و پیشرفت‌ها در صنعت هسته ای کشور پرداخت.
فناوری های پیشرفته در سطح بین المللی به یک حوزه تعیین کننده تبدیل شدند
رئیس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این سوال که آیا این میزان هزینه برای فناوری هسته‌ای صحیح بوده است، گفت: این سوال بسیار مهم و پرتکرار است. برای اینکه تصویری از واقعیت جهانی به دست آوریم، کافی است به گفت‌وگوهای داووس امسال نگاه کنیم، که هر سال برگزار می‌شود و فرصتی برای نمایش جهت‌گیری‌ها است تا ببینیم کشورهای مختلف بر چه موضوعاتی تمرکز دارند. این نشست یکی از مهم‌ترین فضاها برای نشان دادن دستاوردها و فناوری‌های نوین کشورها است. کشورهای توسعه‌یافته به دنبال ارتقای جایگاه خود هستند و بر این اساس بلوک‌بندی‌هایی شکل می‌گیرد. در این فرآیند، هر کشوری که با یک نظام قوی‌تر همکاری کند و منافع آنها را تأمین کند، مشکلی ندارد. بنابراین، شرط اصلی و مهم این است که منافع آمریکا تأمین شود. در حال حاضر، فناوری‌های پیشرفته حوزه‌های تعیین‌کننده‌ای هستند که چه کسی وارد این عرصه شود و هر کسی که وارد این عرصه شود، باید منافع آمریکا را تأمین کند. موضوع اصلی بحث، فناوری‌های پیشرفته است، اما به این دلیل که ایران عضو هیچ بلوکی نیست، این فعالیت‌ها برای ایران ممنوع اعلام شده است. مسئله بعدی فناوری هسته‌ای است که رویکرد آشکاری دارد و اساسنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌وضوح قوانین آن را مشخص کرده و دو موضوع اصلی در این زمینه عبارتند از پادمان و عدم اشاعه. این پادمان و معاهده عدم اشاعه باید در نظام قانونی تصویب شوند و ما نیز به تمامی ضوابط آن پایبند هستیم.
جمهوری اسلامی ایران انحصار تحمیلی را شکسته و با انجام تحقیقات درون‌زا و بدون کمک خارجی توانسته به ظرفیت‌های قابل توجه در فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای دست یابد. در این مسیر، نباید فقط به مقایسه هزینه‌ها و فایده‌ها توجه کنیم.
آژانس بین المللی انرژی اتمی باید از دستیابی همه کشورها به فناوری صلح آمیز هسته‌ای حمایت کند
رئیس سازمان انرژی اتمی در ادامه تاکید کرد: قانون و تکلیف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌صراحت اعلام می‌کند که باید از دستیابی همه کشورها به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای حمایت شود. اما در پس‌پرده این موضوع، محدودیت‌های بند اول وجود دارد. کنگره آمریکا در سال ۱۹۵۵ قانونی را تصویب کرد که به عنوان قانون «یک دو سه» شناخته می‌شود و به‌صراحت اعلام می‌کند که هر کشوری بخواهد وارد حوزه‌های هسته‌ای مانند غنی‌سازی اورانیوم، بازفرآوری و آب سنگین شود، باید حتماً با دولت ایالات متحده قرارداد داشته باشد. در غیر این صورت، ورود به این حوزه‌ها ممنوع است و تنها ۱۸ کشور با آمریکا قرارداد دارند. این قانون شامل غنی‌سازی اورانیوم، بازفرآوری و آب سنگین می‌شود و اگر کشوری با آمریکا قرارداد نداشته باشد و به منافع آمریکا طبق ترتیبات قانونی متعهد نشود و این منافع را تأمین نکند، نمی‌تواند وارد این حوزه‌ها شود. آمریکایی‌ها به شدت پیگیر این موضوع هستند و کنترل می‌کنند که جز کشورهای دارای حق وتو و مستثنا، هیچ کشور دیگری اجازه ورود به این حوزه‌ها را نداشته باشد. اخیراً نیز در همین چارچوب قراردادهایی منعقد می‌کنند و شرایط خاصی را برای آن تعیین می‌کنند.
در بحث توسعه برنامه هسته‌ای هزینه‌ها مطرح نیستند
محمد اسلامی در ادامه افزود: طرف مقابل به بهانه برنامه هسته‌ای ایران فشار حداکثری و تحریم‌ها را بر ایران تحمیل کرد و با این فشار و تحریم‌ها، مزاحمت‌های بی‌شماری از طریق انواع و اقسام اقدامات مخرب علیه ایران انجام دادند. این ۲۰ سال مذاکره‌ای که تمام دولت‌ها انجام دادند، در حقیقت برای رفع اتهامات ساختگی بود که به ایران نسبت می‌دادند. این اتهامات در قالب PMD در مذاکرات برجام، در نهایت کنار گذاشته شد. ماهیت موضوع همین است؛ پس حقیقت این است که جمهوری اسلامی ایران این انحصار را شکسته و با انجام تحقیقات درون‌زا و بدون کمک خارجی توانسته به این ظرفیت‌های فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای دست یابد. در این مسیر، نباید فقط به مقایسه هزینه‌ها و فایده‌ها توجه کنیم؛ درست است که هزینه سنگینی پرداخت می‌کنیم، اما در اینجا بحث هزینه‌ها اصلاً مطرح نیست. نکته مهم این است که این حوزه فناوری پیشرفته و دستیابی به آن، از نظر نظام استکباری یک منطقه قرمز و ممنوع، به‌ویژه برای جمهوری اسلامی ایران بوده است. چرا که ما در حقیقت تابع سیاست‌ها و عوامل آنها نیستیم و کشور خود را بر اساس مبانی و اصول خود، با استقلال کامل اداره می‌کنیم.
فناوری هسته‌ای سکویی برای توسعه در سایر علوم است
معاون رئیس‌جمهور در ادامه خاطرنشان کرد: نکته دوم این است که این فناوری، فناوری پیشبرنده و شکافنده است که فرصت‌ها را خلق می‌کند. شما می‌توانید با بهره‌گیری از فناوری هسته‌ای، توسعه سایر علوم را تسریع کنید. این فناوری در تمامی عرصه‌ها حضور دارد و تأثیرگذار است؛ بنابراین زمانی که وارد این حوزه می‌شوید، منفعتی که به دست می‌آورید از زمانی است که به این قابلیت دست پیدا می‌کنید و می‌توانید از دستاوردهای آن در بخش‌های مختلف استفاده کنید. آن زمان است که باید تحلیل هزینه و فایده انجام دهید. ما اکنون در همین مسیر قرار داریم و به مرحله‌ای رسیده‌ایم که می‌توانیم از فناوری هسته‌ای بهره‌برداری کنیم، یعنی از دستاوردهای آن در حوزه‌های مختلف استفاده کنیم. در حال حاضر، ما در ابتدای این راه هستیم و دستاوردهای بسیار نفیس و ارزشمندی نیز داشته‌ایم.
سخن گفتن از ماهیت تسلیحاتی برنامه ایران، بهانه گیری غرب است
محمد اسلامی در ادامه سخنان خود افزود: اگر غرب اتهامات بی‌اساس درباره ماهیت تسلیحاتی برنامه هسته‌ای ایران را مطرح نکند، دیگر بهانه‌ای برای مخالفت با آن نخواهد داشت. آیا بیست سال مذاکره برای اثبات صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران کافی نیست؟ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تمام بخش‌ها و سایت‌هایی که منافقین ادعا کرده بودند ایران در آنها در حال ساخت بمب هسته‌ای است، بازرسی و بازدید کرده است. اما نکته مهم این است که اگر غرب این ادعاهای بی‌اساس را کنار بگذارد، دیگر نمی‌تواند با ایران مخالفت کند؛ چرا که نه قانون و نه آژانس هیچ تکلیفی در این زمینه ندارد. این موضوع به رفتار سیاسی برمی‌گردد، چرا که کجا در قوانین سازمان ملل یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمده است که مدیرکل یا سازمان آژانس وارد مباحث سیاسی شوند؟ به عنوان مثال، همین اظهارنظر اخیر آقای رافائل گروسی که گفت ایران بهتر است مسائل خود را با دولت ترامپ حل کند، نشان‌دهنده این است که مشکل اصلی، دولت ایالات متحده است که با دخالت در پرونده هسته‌ای ایران، فشارهایی وارد می‌کند. اگر فشار سیاسی و اعمال نفوذ سیاسی نباشد، جمهوری اسلامی طبق موازین آژانس عمل خواهد کرد و تحت شدیدترین بازرسی‌ها قرار دارد. تعاملات ما نیز در جهت رفع ابهامات، از بین بردن موانع و جلوگیری از مشکلات است.
اگر غرب اتهامات بی‌اساس درباره ماهیت تسلیحاتی برنامه هسته‌ای ایران را مطرح نکند، دیگر بهانه‌ای برای مخالفت با آن نخواهد داشت. آیا بیست سال مذاکره برای اثبات صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران کافی نیست؟ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تمام بخش‌ها و سایت‌هایی که منافقین ادعا کرده بودند ایران در آنها در حال ساخت بمب هسته‌ای است، بازرسی و بازدید کرده است.
درصد مورد نیاز غنی سازی در کشورها با هم متفاوت است
رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به این که هر کشوری که عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، باید چارچوب برنامه هسته‌ای خود را به آژانس ارائه دهد، گفت: «ما اکنون در سال سوم گزارش‌دادن به آژانس هستیم. این گزارش دو یا سه بار رفت و برگشت داشته و هیچ نکته‌ای مبهم در آن وجود ندارد. به عبارت دیگر، اگر کسی برای اولین بار بگوید که نمی‌داند چارچوب برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران چیست، به استناد این مستندات دیگر نمی‌تواند چنین ادعایی کند. برنامه هسته‌ای ایران کاملاً شفاف است و ابعاد آن کاملاً واضح و صلح‌آمیز است و هیچ ابهامی در آن وجود ندارد.»
وی ادامه داد: «کشورهای محدودی هستند که غنی‌سازی اورانیوم انجام می‌دهند و درصد غنی‌سازی هر کدام کاربردهای مختلفی دارد. سخنانی که درباره درصد غنی‌سازی ایران مطرح می‌شود و برخی به آن دامن می‌زنند، در واقع برای ایجاد ایران‌هراسی، به‌ویژه در بخش نظامی و هسته‌ای ایران است. به عنوان مثال، رآکتور تحقیقاتی تهران که طراحی آن آمریکایی است، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی احداث شده و سوخت مصرفی این رآکتور تحقیقاتی ۹۰ درصد بوده است. ایران چندین سال سوخت ۹۰ درصدی تولیدی آمریکا را خریداری و در این رآکتور استفاده می‌کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قطع همکاری آمریکا، ایران سوخت مورد نیاز این رآکتور را از آرژانتین خریداری می‌کرد. سپس به بهانه تصمیمات جهانی، تأمین سوخت کاهش یافت و درصد غنی‌سازی سوخت به ۲۹ درصد رسید. هنوز در خود آمریکا و کانادا رآکتورهایی وجود دارد که از سوخت ۹۰ درصدی استفاده می‌کنند. این نشان می‌دهد که آمریکا بخش خاصی از برنامه هسته‌ای ایران را پررنگ می‌کند تا با جوسازی و غوغاسالاری، ذهن افکار عمومی را منحرف کرده و آن را علیه ایران تنظیم کند.»
وی افزود: «در این طراحی، آنها به هر بهانه‌ای می‌خواهند توانمندی هسته‌ای ایران را از بین ببرند. یکی مدعی است که باید تاسیسات هسته‌ای ایران را بمباران کنیم، دیگری می‌گوید که نباید اجازه دهیم برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران پیش رود، و فرد دیگری نیز مدعی است که نباید اجازه دهیم ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.»
ایران در راستای شفاف سازی برنامه هسته‌ای خود، بازرسی ها را پذیرفته است
محمد اسلامی با اشاره به این که ایران چارچوب‌های مورد نظر را رعایت کرده و همچنان رعایت می‌کند، افزود: «جمهوری اسلامی ایران بازرسی‌ها را به نشانه شفافیت اقدامات خود پذیرفته است و این موجب شده که آژانس شدیدترین بازرسی‌ها را از ایران انجام دهد، اما باز هم این ادعاها تکرار می‌شود. ما با یک موضوع سیاسی مواجهیم، نه یک موضوع فنی یا حقوقی. نشانه اخیر و مهم این موضوع، اظهارات مدیرکل آژانس است که از ایران خواسته مسائل خود را با آمریکا حل کند. همچنین سخنان دبیرکل سازمان ملل نیز در همین راستا قرار دارد.»
وی ادامه داد: «در حال حاضر، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به چهار دپارتمان تقسیم شده است، اما برای ایران تنها یک دفتر وجود دارد. افرادی که در این دفتر مشغول به کار هستند عمدتاً از سرویس‌های امنیتی کشورهای غربی هستند که مأموریتشان ایجاد مزاحمت و کنترل شدیدتر بر ایران است. این برنامه کاملاً واضح است و با توجه به سیاست‌های ما و تصمیماتی که در راستای مدیریت پرونده هسته‌ای اتخاذ می‌شود، باید با تعامل با نهادهای مربوطه امور را به گونه‌ای مدیریت کنیم که از ایجاد مزاحمت برای کشور جلوگیری شود و هماهنگی‌های لازم انجام گیرد.»
طرف مقابل ایران در برجام به تعهدات خود عمل نکرد
رئیس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توانیم این ابزار و بهانه‌های سیاسی را از طرف مقابل بگیریم، گفت: دولت‌های مختلف در ۲۰ سال گذشته، با هر نوع تفکر سیاسی و با رویکردها و لحن‌های گوناگون، مسیر مذاکره و تعامل را ادامه دادند. نتیجه این روندها به توافق برجام منجر شد، که در همین توافق نیز نکات برجسته‌ای وجود دارد. یکی از این نکات این است که در سال دهم، که اکنون وارد آن شده‌ایم، پرونده هسته‌ای ایران بسته خواهد شد. یعنی ایران طبق برجام محدودیت‌ها را پذیرفته، سرعت برنامه هسته‌ای خود را کاهش داده و ظرفیت آن را به شدت کاهش داده تا اعتمادسازی برای طرف مقابل انجام شود. تمام این اقدامات در ازای آن بوده که طرف مقابل تحریم‌ها را بردارد تا ایران از نظر اقتصادی بیش از این آسیب نبیند. با این حال، طرف مقابل در برجام، به جز در یک دوره کوتاه، به تعهدات خود عمل نکرد. غرب در این مدت به همان توافقی که خود امضا کرده بود نیز پایبند نبود و با خروج آمریکا از برجام و وقایع بعدی، ایران نیز بر اساس مفاد بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، اجرای تعهدات خود را متوقف کرد. باوجود این تاریخچه، ایران هنوز در برجام باقی مانده و این آمریکاست که از آن خارج شده است.
اروپا به دنبال بهره برداری سیاسی از گزارش جامع مدیرکل آژانس است
معاون رئیس‌جمهور در پاسخ به این پرسش که دیپلمات‌های اروپایی اعلام کرده‌اند ایران به دنبال توافق جدید هسته‌ای است، توضیح داد: رایزنی‌هایی که معاونان وزیر امور خارجه با سه کشور اروپایی داشته‌اند، در حقیقت گفتگوهایی برای از سرگیری مذاکرات بوده است. این گفت‌وگوها مقدماتی بوده و هدف آن ارزیابی آمادگی طرفین برای ادامه مذاکرات است. نکته مهم این است که غرب از زبان تهدید استفاده می‌کند و مدیرکل آژانس را مکلف کرده که گزارشی جامع تهیه کند تا با استفاده از آن گزارش، پرونده ایران را مجدداً در شورای حکام مطرح کند و از آنجا به شورای امنیت منتقل کرده و مکانیزم «اسنپ بک» را اجرایی کند. اروپایی‌ها با اجرای این مکانیزم در پی این هستند که مانع از استفاده ایران از مزایای سال دهم برجام شوند، مزایایی که ایران برای دستیابی به آنها صبوری و همکاری کرده و برخورداری از آنها حق قانونی جمهوری اسلامی ایران است.
رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به اینکه در گفت‌وگوهای ایران و اروپا، طرف ایرانی اعلام کرده که اگر اروپا مسیر تعاملی را انتخاب کند، ایران نیز آماده گفتگو است، تصریح کرد: در دورهای اول و دوم گفت‌وگو میان ایران و اروپا، محتوای گفتگوها امیدوارکننده بوده است، اما اصل حرف طرف اروپایی این است که تحریم‌ها دست ما نیست، ما هیچ نقشی در آن نداریم و این موضوع در اختیار آمریکا است. آنها می‌گویند که باید صبر کنیم و ببینیم که آمریکایی‌ها چه می‌کنند و سپس ما می‌توانیم بر اساس آن تصمیم بگیریم.
محمد اسلامی در ادامه با اشاره به تهدیدهای مکرر کشورهای اروپایی برای توسل به مکانیزم «اسنپ بک»، گفت: این اقدام به معنای نقض کامل توافق انجام شده با ایران است و ایران نیز پاسخ مناسب این اقدام را خواهد داد و در زمان مناسب در این باره تصمیم خواهد گرفت.
با خروج آمریکا از برجام و وقایع بعدی، ایران نیز بر اساس مفاد بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، اجرای تعهدات خود را متوقف کرد. باوجود این تاریخچه، ایران هنوز در برجام باقی مانده و این آمریکاست که از آن خارج شده است.
برجام همچنان چارچوبی قابل قبول برای ایران است
معاون رئیس‌جمهور در پاسخ به گفته وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه برجام پیشین قابلیت اجرایی ندارد و باید توافق جدیدی صورت گیرد، توضیح داد: آقای عراقچی صحبت‌های خود را تصحیح کردند و در حال حاضر چارچوب برجام برای ما یک چارچوب معتبر است. برجام توافقی است که ما به آن پایبند بوده و هستیم و ایران بر اساس حقوق خود در این توافق، اجرای تعهداتش را متوقف کرده است. نکته مهم این است که مزایا و منافع این سند تا به امروز برای جمهوری اسلامی ایران، جز در یک بازه زمانی کوتاه و پیش از خروج آمریکا از برجام، به‌طور واقعی قابل استفاده نبوده است.
رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به اینکه ایران در صورت بازگشت طرف مقابل به اجرای تعهداتش، به تعهدات خود عمل خواهد کرد، افزود: ما باید بتوانیم بازگشت آنها به اجرای تعهدات را راستی‌آزمایی کرده و اطمینان حاصل کنیم که آنها به تعهدات خود به‌طور واقعی عمل می‌کنند و ایران می‌تواند از منافع آن در عمل بهره‌برداری کند.
بازگشت ایران به تعهداتش منوط به راستی آزمایی بازگشت طرف مقابل است
اسلامی در پاسخ به تهدید غرب مبنی بر فعال شدن مکانیسم ماشه و احتمال واکنش ایران و خروج از NPT گفت: ایران در خصوص واکنش به این اقدام، در زمان و چارچوب خاص خود تصمیم‌گیری خواهد کرد. اصل موضوع این است که بازگشت ما به تعهدات، منوط به انجام تعهدات طرف مقابل است. فکر می‌کنم تا اینجا که مذاکرات با طرف مقابل پیش رفته، می‌توان به روند خوشبین بود، اما از این مرحله به بعد باید طرف مقابل پاسخ سوالات و ابهامات وزارت امور خارجه را بدهد تا تصمیم‌گیری‌های بعدی صورت گیرد.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص احتمال تغییر رویکرد دونالد ترامپ در دولت دومش نیز گفت: دولت جدید سیاست‌ها و رویکردهای خاص خود را دارد و برای هر بخش از جهان، مواضعی را مطرح کرده است. باید صبر کرد و دید که در راستای پیشبرد برنامه‌ها، چه فرصت‌ها و تهدیدهایی پیش روی ما قرار خواهد گرفت. مسئولین مربوطه باید در این باره صحبت کرده و پاسخ دهند. در سازمان انرژی اتمی، تمام تلاش ما این است که روند گفت‌وگوها را تسهیل کنیم و تنظیمات را به‌گونه‌ای انجام دهیم که هیئت مذاکره‌کننده بتواند در زمان مناسب و در چارچوب‌های تعیین‌شده، تصمیمات لازم را برای منافع ملی کشور اتخاذ کند.
در دنیای امروز «قانون جنگل» حرف اول را می‌زند
رئیس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این سوال که شما به تهدیدات علیه ایران اشاره کردید و آمریکایی‌ها یا رژیم صهیونیستی تهدیداتی مطرح کرده‌اند، با توجه به اینکه طبق قطعنامه ۵۳۳ هرگونه تهدیدی ممنوع است و در صورت وقوع چنین تهدیداتی باید از طریق شورای امنیت پیگیری شود، آیا تاکنون این پیگیری‌ها از طریق شورای امنیت انجام شده است یا چرا اقدامی صورت نگرفته است؟ گفت: دلیل این امر این است که آنها به هیچ قانون و مقرراتی پایبند نیستند. ما همواره این موضوع را به‌طور مکتوب و در مذاکرات به آنها تذکر داده‌ایم و اعتراض کرده‌ایم که هیچ کشوری که خود عضو NPT و پادمان نیست، نباید کشوری دیگر را به تهدید هسته‌ای متهم کند. متاسفانه در دنیای امروز، قوانین نوشته‌شده چندان تاثیرگذار نیستند و «قانون جنگل» و زور حرف اول را می‌زند. بنابراین باید با قدرت برخورد کرد و اجازه نداد کسی به حق شما تعرض کند. نماینده ایران در شورای امنیت و سازمان ملل این موضوع را چندین بار پیگیری کرده و تا کنون حداقل سه مرتبه آن را مطرح کرده‌اند.
طراحی تأسیسات هسته‌ای ایران، آسیب‌پذیری آنها را به حداقل رسانده‌است
اسلامی در واکنش به تهدیدات رژیم صهیونیستی مبنی بر حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران گفت: نخستین نکته این است که نیروهای مسلح ما با بهره‌گیری از قابلیت‌های پیشرفته در لایه‌های مختلف دفاعی، ظرفیت‌های ارزشمندی برای حفاظت از فضای کشور ایجاد کرده‌اند. از سوی دیگر، سازمان انرژی اتمی ایران تأسیسات هسته‌ای را به‌گونه‌ای طراحی کرده که آسیب‌پذیری آن به حداقل ممکن رسیده و فرصت‌های نفوذ برای دشمنان بسیار محدود است. در این زمینه، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی نیز صورت گرفته است.
وی افزود: دشمن صهیونیستی که به هیچ قاعده و اصولی پایبند نیست، تهدیدهای مداومی را علیه ایران مطرح می‌کند، اما صنایع هسته‌ای کشور به لطف امنیت و تدابیر حفاظتی مستحکم، از ظرفیت‌های بالایی برخوردار است. در صورتی که آنها چنین اقداماتی را انجام دهند و بخواهند تعرض کنند، جمهوری اسلامی پاسخ قوی و کوبنده‌ای به آنها خواهد داد و نیروهای مسلح کشور اعلام کرده‌اند که به هرگونه تعرض پاسخ داده و دشمنان را پشیمان خواهند کرد.
نیروهای مسلح ما با بهره‌گیری از قابلیت‌های پیشرفته در لایه‌های مختلف دفاعی، ظرفیت‌های ارزشمندی برای حفاظت از فضای کشور ایجاد کرده‌اند. از سوی دیگر، سازمان انرژی اتمی ایران تأسیسات هسته‌ای را به‌گونه‌ای طراحی کرده که آسیب‌پذیری آن به حداقل ممکن رسیده و فرصت‌های نفوذ برای دشمنان بسیار محدود است.
آب سنگین یکی از مواد بسیار مؤثر در تمامی علوم و فنون است
رئیس سازمان انرژی اتمی درباره فضاسازی کشورهای غربی در مورد استفاده ایران از تأسیسات آب سنگین و دلیل حساسیت آنها نسبت به این موضوع و کاربردهای مختلف آب سنگین گفت: آب سنگین یکی از مواد بسیار مؤثر در تمامی علوم و فنون است. امروزه آب سنگین حدود ۳۰۰ مشتق مختلف دارد که در صنایع نیمه‌حادی، الکترونیک، داروسازی و سایر بخش‌های صنعتی به‌کار می‌روند. برای مثال، یکی از مشتقات آب سنگین، هم در صنعت و هم در داروسازی کاربرد دارد. در روزهای آینده این ماده به عنوان یک دستاورد جدید به بهره‌برداری خواهد رسید و هر یک تن آن دو میلیون دلار قیمت دارد.
وی با تأکید بر این که این حوزه به‌طور واقعی دانش‌بنیان است، افزود: محصول دیگری که در روزهای آینده به بهره‌برداری می‌رسد، متانول است که در صنعت داروسازی استفاده می‌شود. این داروها دارای ویژگی‌های جدید و ظرفیت‌های متفاوتی در صنعت داروسازی جهان هستند و اکنون ما به‌عنوان یک کشور پیشرو در این عرصه وارد شده‌ایم. قیمت هر یک تن متانول یک میلیون و دویست هزار دلار است، در حالی که قیمت متانول تولیدی در پتروشیمی‌ها حدود ۴۰۰ دلار است. این محصول با ارزآوری بسیار بیشتر و ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کند، قابل مقایسه با سایر محصولات نیست.
وی ادامه داد: همچنین یکی از مشتقات دیگر آب سنگین، OLED است که در نمایشگرهای مدرن، مانند نمایشگرهای فوق‌مدرن نسل جدید، استفاده می‌شود. شرکت‌های پیشرو در صنعت الکترونیک در برنامه‌ریزی‌های خود این فناوری را قرار داده‌اند و تولید آن از آب سنگین است. ما هم اکنون در حال تولید این محصول هستیم و حتی صادرات آن را نیز آغاز کرده‌ایم. هر گرم از این محصولات مشتقات آب سنگین چند ده هزار دلار قیمت دارد و در حدود ۳۰۰ نوع مختلف از آنها وجود دارد. کشوری که چنین ظرفیتی دارد، وارد صنعت اقتصادی دانش‌بنیان شده است و ارزش افزوده در اینجاست. زنجیره ارزش در این حوزه قرار دارد و شما با یک دریای بیکران از فرصت‌ها روبه‌رو هستید که می‌تواند صنایع مختلف را در حوزه‌های پزشکی و سلامت، صنعت، و سایر بخش‌های مرتبط پشتیبانی کند.
پروژه توسعه نیروگاه‌ها سرعت قابل توجهی یافته است
اسلامی با اشاره به کلیپی در خصوص ساخت نیروگاه گفت: «این پروژه فوق‌العاده‌ای است که ۵ هزار نفر در آن مشغول به کار هستند. پروژه ساخت نیروگاه اتمی جدید، که باید مردم شاهد باشند، نشان می‌دهد که اگرچه در سال‌های گذشته باید وقت بیشتری برای توسعه نیروگاه‌ها می‌گذاشتیم، در دو سال اخیر سرعت و حجم کار به طور چشمگیری افزایش یافته است.»
امیدواریم تا سال ۱۴۲۰، تا سقف ۲۰ هزار مگاوات برق تولید کنیم
رئیس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این سوال که یکی از چالش‌های فعلی ناترازی‌ها، به‌ویژه در حوزه برق، است و یکی از کاربردهای هسته‌ای ما تولید برق بوده، چرا تا کنون نتوانسته‌ایم شبکه برق را به حدی گسترش دهیم که ناترازی را حل کند، گفت: «پاسخ کاملی باید به این سوال داده شود. در سازمان اتمی شرایط و ملاحظاتی وجود داشته که باعث تاخیر شده است. وقتی در سال ۱۴۰۰ وارد شدیم، اراده بر این گذاشتیم که این امر قانونی، که تأکید مقام معظم رهبری از حدود ۱۷ یا ۱۸ سال پیش بر ۲۰ هزار مگاوات بوده، را پیگیری کنیم. این برنامه‌ریزی شروع شد و اکنون در مسیر خود قرار گرفته است. احداث هر نیروگاه اتمی ۷ تا ۹ سال زمان می‌برد و امیدواریم تا سال‌های آینده پیشرفت‌های قابل توجهی در این زمینه داشته باشیم.»
رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به اینکه امیدواریم تا سال ۱۴۲۰ سقف ۲۰ هزار مگاوات برق تولید کنیم، افزود: «ما متعهدیم که تا پایان برنامه هفتم توسعه، ظرفیت نیروگاه‌های اتمی را به ۳ هزار مگاوات برسانیم، در حالی که در حال حاضر هزار مگاوات از این ظرفیت در حال تولید است.»
وی ادامه داد: «نیروگاه اول ما تا کنون ۷۰ میلیارد کیلووات ساعت برق به شبکه تزریق کرده که معادل سوخت ۱۰۵ میلیون بشکه نفت است. این مقدار صرفه‌جویی معادل حدوداً ۸ میلیارد دلار هزینه سوخت فسیلی گاز طبیعی است که ایران از آن استفاده نکرده و به جای آن از سوخت هسته‌ای بهره برده است. این یک ثروت تمام‌نشدنی است که می‌تواند بازفراوری شده و در مسیر بهره‌برداری قرار گیرد و انرژی پاک و بدون آلایندگی تولید کند. این نوع بازدهی از لحاظ محیط زیستی، اقتصادی و تأمین برق پایدار با توجه به ظرفیت نامی نیروگاه، کاملاً مقرون به صرفه است.»
صنعت هسته‌ای صرفاً هزینه نیست. به عنوان نمونه، ما تأمین ابزار دقیق هسته‌ای برای تمام مجتمع‌های صنعتی کشور را انجام داده‌ایم و هیچ مجتمع بزرگ صنعتی در ایران وجود ندارد که سازمان انرژی اتمی به کمک آن نرفته باشد.
اسلامی در خصوص نیروگاه‌های تولید برق هسته‌ای توضیح داد: «در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۰۰ نفر در این پروژه مشغول به کار بودند و پروژه در مراحل ابتدایی و محدود بود. اما به لطف خداوند، در دو سال اخیر پروژه با سرعت بسیار بالایی در حال پیشرفت است و در حال حاضر ۵۰۰۰ نفر در آن مشغول به کار هستند. اقلام، قطعات و تجهیزات آن در کارخانجات ایران و روسیه در حال ساخت است. در سال جاری توانستیم رکوردی جدید در اجرای عملیات اجرایی این پروژه ثبت کنیم که سابقه نداشته است. این قطعه‌ای که اکنون مشاهده می‌کنید، قطعه اصلی زیرین قلب رآکتور نیروگاه شماره دو است که در حال نصب است. پروژه با سرعت پیش می‌رود. هدف ما این است که این پروژه‌ها را طبق زمانبندی به‌طور منظم مدیریت کنیم و به جلو ببریم. از همه شرکت‌ها و همکارانی که در این پروژه مشغول به کار هستند، به ویژه شرکت‌های ایرانی که این پروژه را اجرا می‌کنند، قدردانی می‌کنم. نیروهای این شرکت‌ها بسیار توانمند و ارزشمند هستند و رکوردهای حرفه‌ای جدیدی از خود به‌جا گذاشته‌اند. در ماه گذشته، رکورد بتن‌ریزی در این پروژه ۲۲ هزار مترمکعب در یک شبانه‌روز بود و ان‌شاءالله سال آینده رکورد جدیدی معادل ۶۵ هزار مترمکعب در شبانه‌روز خواهیم زد. پروژه با استانداردهای بین‌المللی در حال اجرا و پیشرفت است. در استان هرمزگان و استان خوزستان نیز پروژه‌ها آغاز شده و در سواحل مکران در حال پیشرفت هستند. در استان گلستان نیز پروژه‌ها در دست مطالعه و بررسی‌های اجرایی و محیطی قرار دارند و سیستم آنها در حال نهایی شدن است تا بتوانیم قراردادها را منعقد کرده و به یاری خدا وارد فاز اجرایی شوند.
معاون رئیس جمهور در ادامه گفت: هدف ما این است که تا سال ۱۴۲۰ به ظرفیت ۲۰ هزار مگاوات برسیم، تا پایان برنامه هفتم ۳ هزار مگاوات دیگر به ظرفیت‌مان افزوده می‌شود و پس از آن هر سال یا تقریباً هر ۱۸ ماه یک نیروگاه جدید وارد مدار خواهد شد تا به ظرفیت ۱۴۲۰ برسیم. ناترازی که اتفاق افتاده، ناشی از چند عامل بوده که هم به خوراک مربوط می‌شود و هم به خود نیروگاه. اگر نگهداری نیروگاه‌ها به‌موقع انجام شود و این نیروگاه‌ها با بازدهی حداکثری کار کنند، ظرفیت تولید ما به‌طور طبیعی با مصرف هماهنگ خواهد شد. برنامه‌ریزی‌های متنوعی برای این موضوع در نظر گرفته شده که فقط افزایش ظرفیت نیست، بلکه نوع بهره‌برداری هم مهم است. برای نیروگاه‌های ما، ان‌شاءالله هر سال یک دوره تعمیرات داریم. در این دوره، سوخت نیز باید تعویض شود و این برنامه‌ریزی‌ها با وزارت نیرو هماهنگ می‌شود. برای مثال، نیروگاه شماره ۱ بوشهر از ۱۰ اردیبهشت تا ۱۰ تیرماه خاموش خواهد شد تا تعمیرات و تعویض سوخت انجام شود، سپس دوباره راه‌اندازی می‌شود و به مدار بازمی‌گردد و ۱۰ ماه کار خواهد کرد. بعد از آن، این سیکل تکرار خواهد شد. این زمان‌بندی‌ها باید به‌دقت مدیریت شوند.
توسعه آب سنگین و مشتقات آن جزو اولویت‌های فوری است
رئیس سازمان انرژی اتمی درباره منابع مالی که برای اجرای پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه در اختیار سازمان قرار می‌گیرد، گفت: کشور با محدودیت منابع مواجه است، اما ما تلاش می‌کنیم روند پیشرفت، به ویژه در پروژه‌های تأثیرگذار و پروژه‌هایی که ارزش افزوده ایجاد می‌کنند، ادامه یابد. به عنوان مثال، توسعه آب سنگین و مشتقات آن جزو اولویت‌های فوری ما است و به نوعی مانند یک دیون ممتاز محسوب می‌شود. زیرا هرچه در این بخش پیشرفت کنیم، زنجیره ارزش ما تقویت خواهد شد.
صنعت هسته‌ای صرفاً هزینه نیست
اسلامی با اشاره به توجه سازمان به اقتصاد صنعت هسته‌ای، بیان کرد: صنعت هسته‌ای صرفاً هزینه نیست. به عنوان نمونه، ما تأمین ابزار دقیق هسته‌ای برای تمام مجتمع‌های صنعتی کشور را انجام داده‌ایم و هیچ مجتمع بزرگ صنعتی در ایران وجود ندارد که سازمان انرژی اتمی به کمک آن نرفته باشد. در بخش رادیوداروها نیز سرمایه‌گذاری‌هایی صورت گرفته و در حال حاضر رادیوداروها بزرگ‌ترین خدمتی هستند که انرژی اتمی به جامعه ارائه می‌دهد. در حال حاضر، ما به ۱۵ کشور صادرات رادیودارو داریم.
وی ادامه داد: اگر به مشکلات تحریمی که شرکت‌های هواپیمایی با آن مواجه شدند، برخورد نمی‌کردیم، می‌توانستیم رادیودارو را به کشورهای بیشتری صادر کنیم. در حال حاضر، جزو چند کشور پیشرفته در تولید رادیودارو هستیم.